Belki bir sevda, belki bir tutkudur yorgancilik meslegi. Kökü Allah dostu Hallaç-i Mansur’a dayanir. Asirlardan günümüze uzanan nadir meslek ve onun Torbali’daki son temsilcileri.

 Nesiller boyu devam eden Yorgancilik Meslegi, Torbali’da sayili ustalar tarafindan devam ettiriliyor. Babadan ogula, oguldan torunlara ögretilerek sürdürülen bu meslek, günümüzde makinelesmeye karsi büyük bir direnç gösteriyor. Bundan 5 yil öncesine kadar, büyük bir durgunluk yasayan yorgancilar, günümüzde insanligin hakiki pamugun önemini kavramasiyla azda olsa hareketlenmis durumda. “Pazartesi Sohbetleri” yazimizin bu haftaki gündeminde bu meslegi sürdüren, el emegi göz nuru ekmek paralarini kazanan yorgan ustalari var. Geleneksel Türk el sanatlarindan olan yorgancilik, günümüzde kaybolmaya yüz tutan meslekler arasinda yer aliyor. Teknolojiye inat Torbali’da ayakta kalan yorgan ustalari, yillardir bu meslegi en iyi sekilde ifa ediyor. Torbali’nin hatiri sayilir ustalarindan olan Özen Yorganciligin sahibi Mustafa Özel, kentin ilk ustalarindan olan babasi Abdullah Özen’den devraldigi meslegi uzun yillardir ilçede sürdürüyor. Uzun yillar hallaçlik yaparak geçimini saglayan ve bu meslegin sayili ustalarindan biri olan Abdullah Özen, meslegin dünü ve bugününü anlatti.

Mustafa Bey kaç yildir bu meslektesiniz?

Bu meslege 15 yasinda çirak olarak basladim. Bu meslek bize dedemizden miras kaldi. Ilkokul çaglarinda dükkân beklemekle ve pamuk atmakla basladim. 26 yasindan bu yana meslegin içerisindeyim. Dedem, babamve 2 dayim hepsi yorganciydi. Onlar emekli olduktan sonra biraktilar. Ben üçüncü kusagim. Benden sonra yetisen yok ve ailemizde meslegi yapan da yok.

Yeni yetisen gençler meslegi yapmak istemiyor mu?

Hayir istemiyorlar. Bu meslek çok zahmetli bir meslek. Herkes yapamaz. Benim iki kizim var. Oglum olsaydi zaten bu meslegi yaptirmazdim.

Neden “hallaç” denir?

Hallac-i Mansur bizim pirimizdir. Bu isim ondan gelir. Eskiden, yayla kiris vardi, dana bagirsagindan yapilan. yayla tokmak, onunla pamuk atilirdi. Babamlar Malatya’dan geldiginde onu sirtlarinda getiriyor. Mahalle aralarinda dolasarak pamuk çirparmis. O zamanlar tabi kitlik dönemleri. 2 yumurtaya bir yorgan yapiyorlarmis. Babam simdilerde bu meslegin en güzel dönemleri oldugunu söylüyor.

Peki, günümüzde el emekleri ölüyor mu?

Çok sükür diyelim. Bir ev bakacak kadar karnimiz doyuyor. Ilçede eskiden 7 usta vardi, simdilerde ise 4 kisi yapiyor. Artik eleman yetismiyor bu meslekte.

Bu meslegi herkes yapabilir mi?

Yok. Herkesin yapabilecegi bir is degil. Bu meslekte elleriniz titremeyecek. Gözleriniz iyi görecek. Her seyden önemlisi sanatkâr olacaksiniz. Sanatkâr olmayan bu isi yapamaz. Model üreteceksin. Örnegin bizim sadece yorgancilik degil; ranza yatagi, yer yatagi, divan örtüsü dikiyoruz çift ve tek tarafli. Yani üretmek gerekir. Bizde 25-30 kadar model var. Basma yorganin bile 4 çesit modeli var.

“YORGANA GIRECEK PAMUK ÖNCE DAYAKTAN GEÇER”

Yorgan son haline gelmeden hangi asamalardan geçiyor?

Müsteri önce bize, yüzünü, astarini ve pamugunu getirir. Daha sonra kilifini keser düzeltiriz. Verilen bir ölçü vardir. O ölçüye göre keser kilifini dikeriz. Depomuzda pamugunu kabartiriz. Sonrasinda sopalariz pamugu. Dükkâna geldikten sonra dikmeye baslariz. Pamuk güzelse 20 çubukta düzelir, kötüyse 60-100 çubuk vurularak pamuk kivama gelir. Yani yorgana girecek olan pamuk önce dayaktan geçer. Bir yorganda binlerce igne darbesi bulunuyor. Iyi bir yorgani yapmak bir ustanin 3 günü alir.

Hazir yorgan ile sizin ürettikleriniz arasindaki fark nedir?

Bu farki müsteri kullanirken görüyor. Hazir yorganlar, sentetiktir, yani elyaftir. Seri üretim oluyor, daha kaba ve daha hafif olur. En fazla 3 kilo gelir. Bizim yorganlar 6 kilo geliyor. Elyaf yorganlar vücudun sicakligini korur. Fakat bizim yorganlar isitir, terlediginde teri de emer.

Özel siparisle mi çalisiyorsunuz?

Evet, genelde özel siparis üzerine yorgan yapiyoruz. Pamuk yorgan ve yün yorgan arasindaki farki bilenler bizi tercih ediyor. Caninin kiymetini bilenler bizden yorgan yaptiriyor. Çünkü silikonlu yorganda yatan sabahleyin yorgun kalkar. Terleme yapar. Ter vücutta kurur. Kireçlenme yapar. Pamuk yorgan öyle degildir. Yazin pamuk, kisin yün yorgan kullanilir.Genelde kendi kafamizdan model çikartiyoruz. Modeline göre dikis ücreti aliyoruz. Müsteri de model getirirse, o modeli de yapiyoruz. Biz hem yorgancilik hem de desinatörlük yapiyoruz.

Makinelesme bu sektörü öldürüyor mu?

Hallaçlar isi makinelesme çagina yari yariya kaptirdi dersek yerinde olur. Insanlar bizim meslegin degerini anliyor. Gün geçtikçe islerimiz artiyor. Az önce bahsettigim nedenlerden yani, saglikli bir ürüne sahip olmak istemelerinden dolayi meslegin degeri anlasildi.

Meslek liselerinde “Yorgancilik Bölümü” yok. Olmasini ister miydiniz?

Bu yorgancilik okullarda olmaz. Mektepte ögretemezler, çünkü bu isin mutfaginda pismek gerek. Bunun bir ögretmeni olmasi lazim, o da biz hallaçlariz. Gelip ocakta yetismesi lazim.

Kredi destegi veya vergi indirimi uygulaniyor mu?

Maalesef kredi destegimiz yok. Olmasini çok isterdik. El emegi geçinenlerden vergi kalkti. Destek istiyoruz. Hibe destekleri hiç yok.

Zaman ayirdiniz tesekkür ederim. Bitirmeden önce eklemek istediginiz bir sey var mi?

Bu meslegin yasatilmasini istiyoruz. Bunun da en temel yolu insanlarimizin yorgan ustalarini tercih etmeleridir. Ilgi ve alakanizdan dolayi sizlere de tesekkür ederim.