1930’lu yillarda ortaya çikan ve uzun yillar Torbali’nin basina belana olan sitma hastaligi için onlarca doktor ve çesit çesit ilaç kullanilmasina ragmen izleri o kadar derin oldu ki, hala ilçede o günler anlatiliyor…

TORBALI’NIN geçmisteki en büyük belalarindan olan sitma hastaligi, günümüzde gelisen teknoloji ile birlikte tarihe karismasina ragmen ilçede o günlerin izlerine rastlamak mümkün. Bekmezci Ailesi’nden Çetin Bekmezci’nin yerel tarihçi Yasin Kayis ile paylastigi fotograflar ve yerel tarihçi Necat Çetin’in anlattiklari sitma ile mücadelenin ne kadar çetin geçtigini gösteriyor. 1940’li yillara kadar Torbali’da en yayin görülen hastalik olan sitma ile mücadele için o yillarda kurulan Sitma Savas Binasi bugünlerde çay bahçesi olarak kullaniliyor.

 MUSKALI TEDAVI

YEREL Tarihçi Necat Çetin Torbali’nin sitma ile savasini su sözlerle anlatiyor: “1940’li yillara kadar Torbali ilçesinde görülen en yaygin hastalik sitma olmustur. Bunun nedenleri gayet basitti. Önce Tepeköy’ün güneyinden Özbey, Yeniköy, Ahmetli, Saglik, Pamukyazi, Çaybasi altindan tekrar Tepeköy’ün güneyine kadar olan alan göldü. Buraya Cellat gölü deniyordu. Bu göl sivrisinekin üremesi için dogal ortam olusturuyordu. Diger yönden Pancar ovasi da göldü. Bu göle Nohut gölü deniyordu. Yazin burada çeltik ekimi de yapiliyordu. Ova ve yerlesim yerlerinin içi adeta bataklikti. Sitma ile mücadele ilk önce Izmir’den gelen gezici Sitma Savas ekibi ile baslamis. Bu ekip Ertugrul camisinde bir doktor ile hastalara muayene yapip o zaman için en etkin ilaç kinin ile tedavi edilmeye çalisilmis. Tabi köylerde ise muska ile. 1930’lu yillarda Torbali tren istasyonu karsisinda bulunan Rumlardan kalma iki katli bina 15 yatakli sitma savas istasyonu açilmis. En etkin olay 1936 yilinda Cellat ve Nohut gölünün kurutulmasidir. Pancar beldesinin ilk nüfus kütüklerini inceledigimizde Yunanistan’dan gelen mübadillerin Manisa Koldere köyüne gittikleri görülür. Nedeni ise sivrisinekten duyulan rahatsizliktir. Bu gibi pek çok aile ve asiret zorunlu iskânda sivri sinekten daglik bölgelere çekilmis. Sitma savas dispanseri binasi 1940’li yillara kadar kullanilmis.”

YOGUN TEDAVI

Bölgeye doktor atandigini anlatan Çetin, “O zamandan hatirlanilan ilk saglik memuru Abdullah bey imis. Ilk atanan doktor Sayin Sezai Çetinel’in anlatimina göre Dr. Kadri bey imis. O dönemi unutulmaz saglik memuru Cezmi bey imis. Sonra Dr. Vahit Ince atanmis. 1963 yilinda sitma savas ekibi 7 kisi imis. Merkezde ve köylerde devamli sitma taramasi yapilir. Kisilerden kan alinir, evler ve batakliklar sülfe mücadelesi ve mazot ile ilaçlanirmis. Sitma tespitlerinde ilk önceleri Kinin kullanilmis. Sonralari Klorakin, Primakin tablet verilir olmus. Bu tabletler bizzat içirilir imis. Evlerin kapisina L-7 formu asilir. Her gelis tarihi not edilirmis. Ev ev dolasilir, asker dönüsü, disaridan misafir geldiginde hemen ev kontrole alinirmis. Mart ayindan itibaren ayda bir bütün köyler elden geçer. Hatta ovadaki isçiler, çadirlar. Yani ciddi bir çalisma ile mücadele devam etmis. Çok nadir Izmir’den araç gelirmis. Herkes kendi imkanlari ile çalisirmis. Hasta tespitinde tedavi 14 gün sürüyor. Bütün tarama, tedavi ve ilaç dagitimi devlet tarafindan ücretsiz yapilirmis. Torbali sefligine bagli Karakuyu, Yazibasi, Subasi, Çaybasi saglik ocaklarinda memurlar bulunurmus. Kis ayinda mücadele için hazirlik yapilirmis. Yaslilarin anlatimi ile Kinin zehir gibi bir tadi olan ilaçmis. Içmek istemeyenlerin gözü mahkeme veya kolluk kuvveti ile korkutulurmus. 1960 yilina kadar etkin mücadele ile önlem alinmis. 1970 yillarinda tekrar ortaya çikmis. Sebebi özellikle Güneydogu Anadolu bölgesinden gelen tarim isçilerinin tasiyicilik yapmalari. Tekrar mücadele baslar. Alinan kan örnekleri Izmir’deki labratuvara gönderilirmis. 1970 yilinda sitma binasina saglik grup baskanligi gelince kiraya çikilmis. 1982 yilinda sitma savas subeleri kapatilmis. En son memuru Kazim Mülayim (halk arasinda yumusak Kazim) bey imis. Sitma saglik ocaklarina devir edilir. 1980 yilinda her hastaya 4 adet Klorokin 2 adet primetamin verilirmis. Bunlar koruyucu imis…”