OKULLAR, CAMILER, FABRIKA Torbali'yi ayaga kaldiran Sultan

Adnan Yasar Görmez’in odasina portresinin asilmasi ile ülke gündeme tasinan Sultan 2. Abdülhamit dönemine isik tutuldugunda o dönem Torbali’nin büyük bir yatirim hamlesine sahne oldugu görülüyor

TORBALI’NIN kurucusu Sultan Abdülhamit Han’in portresinin Torbali Belediye Baskani Adnan Yasar Görmez’in odasina asilmasi ulusal basinda gündem olmaya devam ediyor. Oda TV’nin olayi elestirel bir halle kamuoyuna duyurmasinin ardindan dün de Cumhuriyet Gazetesi “Osmanli sevdasi makam odasinda” basligi ile haberi okuyucularina duyurdu. “Abdülhamid Han’in sehri” olarak anilan Torbali’da o dönemde yapilan eserler bilinmeden, Abdülhamit’in ilçeye katkilari arastirilmadan yapilan haberler tepki toplarken biz de 1876-1908 yillari arasinda ilçeye neler yapildigini arastirdik. Abdülhamit dönemine isik tutuldugunda Torbali’nin o dönem belediyelik oldugu, padisahlik yaptigi dönem içerisinde Torbali’ya tam 18 adet cami ve 15 okul kazandirildigi, sanayisi günden güne büyüyen Torbali’da üretim alanindaki ilk yatirimin 106 yil önce yapildigi ortaya çikiyor. Ilçede ayrica o dönemde panayirlar, fuarlar basta olmak üzere bölgede cazibe olusturacak birçok gelismeye de imza atildigi biliniyor. Ayrica Torbali merkezde o dönem insa edilen Sultan Abdülhamit Köskü ve Hara da bugün restore edilmis hali ile kullaniliyor.

EGITIM SAVASÇISI 2. ABDULHAMIT

Torbali’da kendisine çiftlik kuran 2. Abdülhamit sik sik ilçeyi ziyaret eder ve buranin sorunlariyla bizzat ilgilenirdi. 2. Abdülhamit padisahlik yaptigi dönem içerisinde Torbali’ya tam 18 adet cami ve 15 okul yaptirdi. Özellikle egitime çok büyük önem veren padisah her bölgeye yaptirdigi okullarla adindan sikça söz ettirdi. Abdülhamit tarafindan yaptirilan 15 okuldan sadece 3 tanesi suanda ayakta duruyor. Bülbüldere Mahallesi’ndeki okul disinda Yeniköy ve Kirbas’taki okullarda günümüze kadar ulasti. Egitimli bir toplum hayali kuran Abdülhamit, Bülbüldere’de bir okul yapmaya karar verdi. 1893’te yapimina baslanan okul, 1 yilda tamamlandi. Okullarin tamami 2 sinif, 1 ögretmen odasi ve 1 dükkândan olusuyordu. 1894’te açilan okulda Sükrü Efendi muallim yaparken 14 kiz, 12 erkek egitim görüyordu. 1896’da ögretmen sayisi 2’ye çikarken 23 kiz, 16 erkek okuyordu. 1902’de ise 28 kiz, 14 erkek ögrenci egitim aliyordu.

ILK FABRIKAYI O KURDURDU

Her alanda üretimin yapildigi, vergi rekortmeni unvanina sahip ve 80 ülkeye ihracatin yapildigi sanayi kenti Torbali’da sanayinin temeli, tam 106 yil önce Padisah II. Abdülhamit tarafindan atildigi ögrenildi. Sultan Abdülhamit Han tarafindan kurulan fabrika pamuk ve un alaninda üretim yapiyordu. 24 beygirli ve buharla çalisan bir makinenin bulundugu fabrika yilda 100 bin kilo pamuk ve 200 bin kilo un ögütüyordu. Ilçedeki diger yatirimlar 17 yil sonra gerçeklesmeye basladi. Haci Ahmet ve kardesi, 1923 yilinda Torbali Mahallesi’nde zeytinyagi fabrikasi kurdu. Motorlu, 30 beygirli makinede yilda 80 bin zeytin isleniyordu. Yine ayni yil Çaybasi’da un fabrikasi isletmeye açildi. Haci Salih Efendi’nin açtigi fabrikada 8 beygirlik bir makine bulunuyordu. Bu fabrikada da 40 bin kilo un ögütülüyordu.

YASIN KAYIS: EGITIMDE REKORLARA IMZA ATTI

2.Abdülhamit’in egitime büyük önem verdigini söyleyen Yerel tarihçi Yasin Kayis: “Osmanli tarihinin en canli egitim hamlesi, Sultan Abdülhamit döneminde gerçeklesmistir. Abdülhamit dönemiyle kiyaslanabilecek bir okullasma düzeyine yeniden ancak 1950′li yillarda ulasabilmistir. Mesela 1895’te ülke sinirlarina tekabül eden bölgede 835 ortaokul ve lise bulunuyorken 1923’te bu sayi 95’e düsmüstür. Her yil ortalama 400 ilkokul açilmistir ki, bu Cumhuriyet döneminde bile kirilamamistir. Yüz yili askindir ayakta duran bu okullar ilçenin nadir eserlerindendir. Bülbüldere’deki bu tarihi okulun Egitim Müzesi olmasi için yetkililerin girisimde bulunmalari gerekir” seklinde konusarak sözlerini noktaladi.