Efes ve Milet Antik Kentlerinin de içinde bulunduğu 12 İyon şehirlerinden biri olan Priene şehrinin ilk kuruluşu M.Ö. 8.yy öncesine tarihleniyor. Bilinmeyen nedenlerle ilk yerleşimin terk edilmesi sonrası kent, M.Ö. 4.yy’da oldukça dik bir araziye sahip şu anki konumunda yeniden kurulur. Tarihte sırasıyla Lidyalılar, Persler, Büyük İskender, Bergama Krallığı, Romalılar ve Doğu Romalılar himayesine giren Priene, M.S. 13.yy’da tamamen terk edilir.
Kentin ismi, en önemli antik Anadolu Medeniyetlerinden biri olan Luvice kökenlidir ve ‘Hisar Yurdu’ anlamındadır. Zamanında 4-5 bin kişilik bir nüfusa sahip küçük bir şehir olduğu bilinen Priene’de ilk sistemli arkeolojik kazılar 1868-1869 yıllarında bir Alman ekip tarafından yapılmıştır. Athena Tapınağı’nın önemli parçalarıyla birlikte şehirden çıkartılan diğer eserlerin bir kısmı bugün Berlin Müzesi’nde ve Britanya Müzesi’nde sergilenmektedir.
Antik Çağ’ın en ünlü bilgilerinden biri olan Bias, M.Ö. 6.yy’da Priene’de yaşamıştır. Ayrıca M.Ö. 334 yılında Büyük İskender’in kente geldiği ve hala yapımı devam eden Athena Tapınağı’nın bitirilmesi için finansal destek verdiği söylenir. Muhtemelen Priene halkı bu desteği karşılıksız bırakmaz ve Büyük İskender’in şerefine bir ev yaparlar. Büyük İskender’in Evi olarak adlandırılan yapının bugün sadece kalıntılarını görebiliriz. Oldukça iyi bir şehir planlamasına sahip olan Priene’nin 3,5 metreye varan sokakları ve 7 metreye varan geniş caddeleri mevcut. Arazi yapısından ötürü sıklıkla merdivenler kullanılmış. Kentin, tarihi dokusunu koruyan sokaklarında ilerleyerek en önemli yerlerinden olan Mısır Tanrıları Kutsal Alanı, Hamam ve Gymnasion (Spor Kompleksi), Antik Tiyatro, Agora (Çarşı), Asklepios Kutsal Alanı, Bouleuterium (Meclis Binası), Gıda Pazarı, Athena Tapınağı, Demeter Tapınağı, Akropolis (Üst Yerleşke) ve Kilise’deki kalıntıları ziyaret edebilirsiniz.
ANTİK TİYATRO: Kentin doğusunda yer alan ana giriş kapısından girildiğinde görülen taşlı dik yokuş Tiyatro Caddesi’dir. Bu yolun hemen bitiminde, solda bir oyuk içerisinde Antik Tiyatro yer alır. M.Ö. 4.yy’da yapılmış olan tiyatronun yarım ay şeklindeki oturma düzeni toplam 6.500 kişi kapasiteye sahiptir.
ANTİK TİYATRO, PRİENE
Tiyatronun soyunma odalarının da bulunduğu, backstage denilen sahne arkası bölümü ile ön tarafta soylular ve din adamları için ayrılmış görkemli mermer koltuklar günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.
SOYLULAR İÇİN AYRILMIŞ TİYATRO KOLTUKLARI
Athena Tapınağı: Tiyatrodan çıkıp yukarıya doğru devam edildiğinde, kentin en yüksek yerinde kayalık bir teras üzerinde M.Ö. 4. ve 2.yy arasında inşaa edilmiş tapınağa varılır. Tapınakta bulunan yazıtta kutsal alanın tanrıça Athena’ya adanmış olduğu yazmaktadır. Bu yazıt Britanya Müzesi’nde bulunmaktadır. Tapınağın mimarı, ünlü dünya harikası Bodrum Halikarnas Mozolesi’ni de inşa eden Pytheos’tur. Tapınağın kısa taraflarında 6’şar, uzun taraflarında ise 11’er sütun olduğu biliniyor. Günümüzde ayakta kalmış 5 sütunu ise hala bir zamanlarki görkemini anlatmaya yetiyor ve ziyaretçilerine enfes bir manzara sunuyor.
BOULEUTERİON: Kentin yönetim binası olarak bilinen meclisin yapımı M.Ö. 2.yy’a uzanıyor. Yapının üç duvarına paralel olarak konumlandırılan 640 kişilik oturma düzenine sahip yapının üstü ahşap bir çatı ile kapalıymış. Yapının tam ortasında tanrı büstleriyle süslenmiş mermer bir sunak görülebilir.
AGORA: Bouleuterion’un hemen aşağısında bulunan ve kentin kalbi olan çarşısı, yanıbaşındaki dükkanlarıyla birlikte halkın en önemli sosyalleşme alanıdır. At nalı şeklinde inşa edilmiş olan Agora’nın kuzeyinde, yani açık olan tarafında ana cadde, diğer üç yanında ise stoa’lar bulunur. Stoa denilen yapılar, güneşten ve yağmurdan koruyan, üstü kapalı sütunlu galerilerdir. Bu galerilerin ancak az bir kısmının kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Pazar yerindeki stoa’ların arkasını ise sıra sıra dükkanlar kaplarmış. Ayrıca bir zamanlar burada sanat galerisi de bulunduğu söyleniyor. Agora’nın ortasında da tanrı Hermes’e adanmış olan sunağın kalıntıları görülüyor.
